Akupunktura w praktyce fizjoterapeuty i lekarza – klasyczne techniki w nowej odsłonie

Akupunktura – ta znana od lat metoda wciąż zdobywa uznanie, a z jej elementów korzysta się w różnych dziedzinach medycyny. Od najbardziej popularnego jej zastosowania, jakim jest terapia pacjentów z bólem, aż po wykorzystanie w medycynie estetycznej.

W naszym artykule piszemy o najważniejszych założeniach akupunktury. Podpowiadamy także, jak w zrozumiały sposób wytłumaczyć pacjentom różnicę między akupunkturą a suchym igłowaniem. Pokazujemy też, że można wykorzystać akupunkturę w pracy z pacjentem, łącząc ją z osteopatią. Zachęcamy do lektury!

Energia Qi, Yin i Yang, czyli o najważniejszych założeniach akupunktury

Język akupunktury jest szczególny – aby zrozumieć założenia tej sztuki, warto poznać najważniejsze pojęcia związane z akupunkturą. Do tych klasycznych, wywodzących się z Tradycyjnej Medycyny Chińskiej określeń należą m.in. Qi, Yang i Yin.

Qi to „siła życiowa”, energia niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Uważa się, że znajduje się ona w każdym narządzie, a nawet komórce. W wyniku chorób poziom energii Qi w narządzie, którego dotyczy problem, może się obniżyć.

U zdrowego człowieka Qi krąży określonymi szlakami. Te szlaki to meridiany (zwane też kanałami energetycznymi lub południkami).

W akupunkturze przyjmuje się, że nakłucie określonego kanału wyrównuje jego poziom energetyczny.

Do form Qi należą Yin i Yang.

Yang to strona dodatnia, a Yin – ujemna.

Yang wyraża aktywność, a Yin statyczność. Chociaż skrajne i przeciwstawne, działają we wzajemnym powiązaniu. Kiedy równowaga pomiędzy nimi zostanie zachwiana, organizm choruje.

Fazie Yin i Yang przyporządkowane są także narządy i ich funkcja. Choroby wynikające z nadczynności narządu określa się jako choroby typu Yang, a z niedoczynności – Yin.

W odniesieniu do autonomicznego układu nerwowego Yang określa układ sympatyczny, a Yin – parasympatyczny.

Meridiany i punkty akupunkturowe

W Tradycyjnej Medycynie Chińskiej, na podstawie założenia łączności narządów ze skórą poprzez meridiany, określono punkty aktywne na skórze. Ich nakłucie ma na celu „udrożnienie kanałów”, ułatwienie przepływu przez nie energii Qi, a w konsekwencji – przywrócenie równowagi energetycznej.

Mówiąc o autonomicznym układzie nerwowym – nakłuwanie określonych punktów akupunkturowych ma na celu przywrócenie równowagi między układem sympatycznym a parasympatycznym, między procesami pobudzania a hamowania. Na tych właśnie procesach opartych jest wiele funkcji organizmu.

Jak działa akupunktura? Aktualne rozumienie działania akupunktury

Działanie akupunktury opiera się na nakłuwaniu aktywnych punktów akupunkturowych specjalnymi igłami. Na przestrzeni lat budowa igły akupunkturowej się zmieniała. Źródła, w których można znaleźć informacje o początkach akupunktury podają, że do nakłuwania określonych miejsc na skórze stosowano najpierw kolce roślinne. Z biegiem czasu zaczęło to się zmieniać, poprzez igły wykonane z kwarcu lub jaspisu, aż do ich obecnej postaci.

Najważniejszym, cenionym działaniem akupunktury jest efekt przeciwbólowy. Pod wpływem nakłucia pobudzane są receptory sensoryczne. Wysyłają one impulsy do podwzgórza i przysadki mózgowej. Tam w odpowiedzi wytwarzane są neurotransmitery i hormony, w tym endorfiny wykazujące działanie przeciwbólowe. Rezultatów i sposobów działania akupunktury jest jednak znacznie więcej.

Na co pomaga akupunktura?

Dawniej akupunkturę uważano za uniwersalny środek pomocny przy wielu dolegliwościach. Począwszy od chorób układu nerwowego i krążenia, przez układ trawienny, alergię, a nawet choroby przyzębia, po problemy okulistyczne i skórne. Dzisiejsze podejście widoczne w aktualnych szkoleniach z akupunktury odnosi się do wiedzy popartej badaniami naukowymi.

Obecnie akupunkturę stosuje się w takich dolegliwościach jak:

• bóle mięśni
• bóle stawów
• łokieć tenisisty/golfisty
• cieśń nadgarstka
• bóle pleców
• rwa kulszowa
• stany po urazach i zabiegach ortopedycznych
• bóle głowy
• problemy laryngologiczne
• problemy nerwowo-mięśniowe
• demencja
• depresja.

Analizując dane z przeprowadzonych projektów badawczych, można także znaleźć obiecujące wyniki badań nad szerszym zastosowaniem akupunktury w neurologii. Metoda ta stosowana jest także w bolesnych miesiączkach i w niektórych problemach internistycznych.

Zastosowanie akupunktury w fizjoterapii

Stosowanie igieł przez fizjoterapeutów stało się powszechnie znane dzięki metodzie suchej igłoterapii (dry needling). To właśnie za sprawą tej metody wiele osób zainteresowało się także akupunkturą.

Oprócz klasycznej formy tej metody fizjoterapeuci mają obecnie możliwość nauki akupunktury w wybranej grupie schorzeń. Szkolenia z akupunktury dzielone są tematycznie, aby każdy specjalista mógł wybrać taką tematykę kursu, jakiej najbardziej potrzebuje w swojej pracy. Dzięki temu fizjoterapeuci, lekarze i inni pracownicy medyczni mogą poznać techniki z zakresu:

• akupunktury w neurologii i terapii bólu
• akupunktury sportowej
• akupunktury ucha
• akupunktury czaszki
• akupunktury kosmetycznej
• osteopatii wisceralnej i akupunktury jako połączenia tych dwóch nurtów terapeutycznych.

Akupunktura i suche igłowanie – podobieństwa i różnice

Wielu pacjentów w gabinetach fizjoterapeutycznych pyta, czy suche igłowanie i akupunktura to ten sam zabieg. Jak przedstawić pacjentowi podobieństwa i różnice tych metod?

Podobieństwa akupunktury i suchego igłowania:

• praca igłą
• efekt przeciwbólowy.

Różnice między akupunkturą a suchym igłowaniem:

• w akupunkturze nakłuwa się punkty akupunkturowe ułożone na przebiegu meridianów, a w suchym igłowaniu nakłuwane są mięśniowo-powięziowe punkty spustowe, blizny i inne tkanki wymagające rozluźnienia
• suche igłowanie jest stosowane w celu przeciwbólowym, rozluźniającym i poprawiającym lokalne ukrwienie; akupunktura z kolei, oprócz działania przeciwbólowego i rozluźniającego jest stosowana także w leczeniu dolegliwości natury emocjonalnej.

Podsumowując, akupunktura i suche igłowanie, chociaż z punktu widzenia pacjenta mogą wyglądać podobnie, mają inną lokalizację nakłuć i inną zasadę działania. Obie te metody są jednak słusznie kojarzone z efektem przeciwbólowym.

Akupunktura na migrenę i napięciowe bóle głowy – przykład badania

Znanym zastosowaniem akupunktury, oprócz bólu kręgosłupa są także bóle głowy. Skuteczność akupunktury w migrenach zbadano m.in. na grupie dzieci w wieku 10 – 15 lat.

Projekt był prowadzony przez badaczy z Kliniki Neurologii Instytutu „Centrum Zdrowia Matki Polki” w Łodzi. W jego efekcie 15 dzieci z przewlekłymi bólami głowy o charakterze napięciowym miało 12 zabiegów akupunktury w okresie 6 tygodni. Skuteczność zabiegów oceniono za pomocą skali VAS. W wynikach opisano zmniejszenie dolegliwości (p<0,01), utrzymujące się przynajmniej przez 3 miesiące od zakończenia zabiegów akupunktury.

Akupunktura kosmetyczna

Naturalne metody w dbałości o młody i zdrowy wygląd cieszą się aktualnie dużym uznaniem. Do takich metod należy także akupunktura, dzięki której, bez sztucznych substancji można spłycić zmarszczki i zmniejszyć oznaki zmęczenia.

Dzięki kursom z akupunktury kosmetycznej taką usługę mogą wprowadzić w swoim gabinecie nie tylko lekarze medycyny estetycznej i kosmetolodzy, ale też fizjoterapeuci! To kolejny krok pokazujący, jak bardzo te dziedziny się przenikają i uzupełniają.

Połączenie osteopatii z akupunkturą

Czy akupunkturę można łączyć z innymi metodami pracy z pacjentem?

Już od lat w lecznictwie uzdrowiskowym akupunktura jest jednym z zabiegów wykonywanych w ramach pobytu sanatoryjnego. Podczas turnusu pacjenci poddawani akupunkturze korzystają także z terapii manualnej, kinezyterapii i z niektórych zabiegów z zakresu fizykoterapii.

Nową, ciekawą propozycją jest połączenie osteopatii wisceralnej z akupunkturą. Szkolenia z tego zakresu obejmują pracę z układem trzewnym.

Pierwszym podobieństwem, jakie można dostrzec pomiędzy tymi dwoma dziedzinami, jest cel pracy osteopaty i akupunkturzysty. W osteopatii mówi się, że specjalista pomaga przywrócić równowagę w działaniu całego organizmu. Można to w pewnym sensie przyrównać do założeń akupunktury (tutaj dąży się do regulacji przepływu energii Qi, która to wpływa na regulację wszystkich procesów w organizmie).

Podobnym założeniem jest podkreślenie faktu, że wszystkie tkanki, narządy i układy wzajemnie na siebie oddziałują.

Zarówno w osteopatii, jak i w akupunkturze podchodzi się do pacjenta holistycznie, wiedząc, że zaburzenie w pracy danego narządu może skutkować innymi, wtórnymi dolegliwościami. Oba nurty z bogatą historią i solidną podstawą teoretyczną, tworzą ciekawe połączenie technik medycyny wschodniej z medycyną zachodu, na przykładzie pracy z układem pokarmowym.

Akupunktura w fizjoterapii – podsumowanie

Akupunktura to jedna z metod, która może wzbogacić pracę w gabinecie fizjoterapeutycznym. Wskazane przez nas przykłady zastosowań to jedne z licznych możliwości wykorzystania akupunktury. Mamy nadzieję, że nasz artykuł pomógł uporządkować podstawowe informacje o akupunkturze. Zachęcamy do zapoznania się z danymi naukowymi i poszerzenia wiedzy o tej klasycznej technice leczenia!

Bibliografia:

1. Dyczek, H. Prywatny gabinet akupunktury i chiropraktyki Przysiek k/Torunia. PODSTAWY I ZASADY LECZENIA AKUPUNKTURĄ DOLEGLIWOŚCI KRĘGOSŁUPA W SYTUACJI, GDY TERAPIA MANUALNA NIE PRZYNOSI TRWAŁYCH EFEKTÓW.
2. Wendorff, J., Woźniak, P., & Półrola, P. (2009). Akupunktura w leczeniu dzieci z przewlekłym bólem głowy typu napięciowego. Neurologia Dziecięca, 18(36), 37-40.
3. Hakimi F., Asheghan M., Hashemi S.E. Isometric exercise, acupuncture, and magnet therapy for knee osteoarthritis: randomized clinical trial. Med Rehabil 2019; 23(3): 12-20.
4. Szczepanowska, E., Prościński, T., Marcinkowska, B. E., Drozdowski, R., & Siwczak, M. (2009). Akupunktura i jej odmiany a dostępność w turystyce leczniczej. Studia Periegetica, 3, 123-153.
5. Zornić, N. Akupunktura i bol. Hronični bol, 64.
6. Operacz H. Zasady akupunktury. Teoria i praktyka. Agencja Omnipress.